रुक्मिणी स्वयंवर पारायण हे संतश्रेष्ठ एकनाथ महाराजांनी रचलेल्या “रुक्मिणी स्वयंवर” या ग्रंथाच्या पूर्ण वाचनाला उद्देशून केलेले धार्मिक पारायण आहे. हा ग्रंथ श्रीकृष्ण आणि रुक्मिणी यांच्या प्रेमकथेवर आधारलेला असून विवाह जुळण्यासाठी प्रभावी उपाय मानला जातो. अनेक अविवाहित तरुण-तरुणी आणि त्यांच्या पालकांचा असा अनुभव आहे की श्रद्धेने रुक्मिणी स्वयंवर पारायण केल्याने योग्य जीवनसाथी मिळण्यास मदत होते. या लेखात आपण रुक्मिणी स्वयंवर ग्रंथाची महिमा, पारायणाची तयारी व नियम, तसेच रुक्मिणी स्वयंवर पारायण कसे करावे? (Rukmini Swayamvar Parayan Kase Karave) याची तपशीलवार माहिती मराठीत पाहणार आहोत.
रुक्मिणी स्वयंवर ग्रंथाची पार्श्वभूमी आणि महिमा
संत एकनाथ महाराज (१५३३-१५९९) यांनी इ.स. १५७१ साली रामनवमीच्या शुभमुहूर्तावर काशी नगरीत “रुक्मिणी स्वयंवर” हा महान ग्रंथ पूर्ण केला. हा एकनाथांचा पहिला आख्यानपर (कथात्मक) रचना असलेला मराठी ग्रंथ आहे. एकनाथांनी भागवत पुराणातील रुक्मिणी-कृष्ण कथानकाला नव्या आध्यात्मिक रूपात लोकभाषेत साकारले. या ग्रंथात एकूण १८ अध्याय (प्रसंग) असून त्यात १७१२ ओव्या आहेत. रचना ओवी छंदात (मराठी लोकप्रिय काव्यछंद) असल्यामुळे ग्रंथ वाचायला अत्यंत रसाळ आणि सोपी आहे असे कहा जाते.
शतकानुशतके या ग्रंथाला लोकमानसात मानाचे स्थान मिळाले आहे. रुक्मिणी स्वयंवराचे पारायण हा महाराष्ट्रात प्रचलित पारंपारिक उपाय आहे – विवाह जमत नसेल, कुंडलीत दोष असतील किंवा उपवर मुला-मुलींचे लग्न लागण्यात अडचणी येत असतील तर श्रद्धेने हा ग्रंथ वाचण्याचा सल्ला दिला जातो. अध्यात्मिक दृष्ट्या हे वाचन तप (पेनन्स) मानले गेले आहे; ज्यामुळे कुंडलीतील अडथळे दूर होऊन शीघ्र आणि अनुकूल विवाह योग जुळतो असा विश्वास आहे. रुक्मिणी स्वयंवर हा ग्रंथ कोणालाही – स्त्री-पुरुष, जात-वर्ग किंवा वयभेद न पाहता – वाचण्यासाठी खुले आहे. श्रद्धा आणि भक्तीने भरलेल्या कोणत्याही व्यक्तीस हा ग्रंथ वाचन-श्रवणासाठी योग्य आहे; धार्मिक ग्रंथांवर कोणतेही बंधन नसते.
रुक्मिणी स्वयंवर कथा: प्रेम आणि आदर्श विवाहाची गाथा
वरील चित्रात श्रीकृष्णाने देवी रुक्मिणीचे हरण करून तिला रथावर बसवलेली घटना दिसते (Krishna Abducting Rukmini). संत एकनाथांच्या रुक्मिणी स्वयंवर ग्रंथात श्रीकृष्ण-रुक्मिणीच्या प्रेमकथेचे सुंदर वर्णन आहे. विदर्भ देशाचे राजकुमारी रुक्मिणी ही रूपवती, गुणी आणि भक्त स्त्री. तिने बालपणापासून श्रीकृष्णाची कृष्णलीला आणि पराक्रमाच्या कथा ऐकून त्यांच्यावर निष्ठा ठेवली होती. रुक्मिणीचा भाऊ रुक्मी हा तिला आपल्या मित्राशी (शिशुपालाशी) विवाह लावून देऊ इच्छितो, पण रुक्मिणी मनाने श्रीकृष्णाला वर म्हणून स्वीकारते. ती एक ब्राह्मणदूत मार्फत श्रीकृष्णाला पत्र पाठवते, ज्यात ती विनंती करते की, “माझे आपल्या शिवाय दुसऱ्या कुणाशीही लग्न होऊ नये; कृपया येऊन मला हरण करून घ्या.”
श्रीकृष्ण त्या संदेशाला मान देऊन आपल्या वीर्यवान यादव मित्रांसह विदर्भात प्रकट होतो. रुक्मिणीचे मंदिरात होणारे वरण (विवाहाचे अंग) सुरू असताना, श्रीकृष्ण येऊन रुक्मिणीला रथावर बसवून घेऊन जातो (त्यामुळे याला “रुक्मिणी हरण” प्रसंग म्हणतात). यानंतर रुक्मी आणि इतर राजा श्रीकृष्णाचा पाठलाग करतात. श्रीकृष्ण आणि बलराम त्या विरोधकांचा पराभव करतात; रुक्मीला श्रीकृष्ण परास्त करून असहाय करतो. अखेरीस श्रीकृष्ण द्वारकेला परत जातो आणि विधिपूर्वक रुक्मिणीसोबत लग्न करतो. द्वारकेमध्ये मोठ्या उत्साहाने कृष्ण-रुक्मिणीचा विवाह सोहळा संपन्न होतो.
या कथेमधील अनेक प्रसंग शिक्षाप्रद आणि आदर्शवादी आहेत. उदाहरणार्थ, ग्रंथात गृहप्रवेश विधी वर्णन केला आहे, ज्यात बलरामपत्नी रेवती नवीन वधू रुक्मिणीला संसार धर्माचे आणि कर्तव्यांचे मार्गदर्शन करते. रेवती रुक्मिणीला सांगते की नवविवाहित स्त्रीने घरकुटी कशी सांभाळावी, स्वभाव शांत व प्रसन्न ठेवावा, राग-लोभ टाळावे, घरातील स्वच्छता व शांति राखावी इत्यादी गोष्टीचं महत्त्व ती समजावते. हा उपदेश वाचल्यावर समजते की पूर्वीच्या काळी उपवर कन्यांना विवाहपूर्वी रुक्मिणी स्वयंवर वाचण्याची परंपरा का होती – म्हणजे विवाह जीवनात आवश्यक संस्कार आणि ज्ञान आत्मसात करण्यासाठी. अशा प्रकारे रुक्मिणी स्वयंवर कथा केवळ मनोरंजक प्रेमकहाणी नसून आदर्श विवाहसंस्थेचे मूल्य शिकवणारी आहे. हा ग्रंथ वाचताना भक्तांना भक्ती, विश्वास, धैर्य, संयम आणि आदर यांचे धडे मिळतात असे मानले जाते.
रुक्मिणी स्वयंवर पारायणाचे महत्त्व (विवाहासाठी अचूक उपाय)
आपल्या मुलांच्या विवाहाला उशीर होत आहे का? उपाय म्हणून रुक्मिणी स्वयंवर पारायण करा. अनेक ज्योतिष व अनुभवी यांचे मत आहे की रुक्मिणी स्वयंवराचे पारायण ही विवाहासाठी अचूक उपाय आहे. श्रद्धेने आणि नियमाने ग्रंथ वाचल्यास श्रीकृष्णाची कृपा प्राप्त होऊन विवाहाचे मार्ग मोकळे होतात असे भाविक मानतात. विशेषतः मुलींसाठी हा ग्रंथ वाचण्याची प्रथा जुनी आहे, पण मुलगे किंवा पालकदेखील आपल्या इच्छित वर-वधूसाठी पारायण करतात.
रुक्मिणी स्वयंवर पारायणाचे फायदे (Rukmini Swayamvar Parayan che fayde) असे सांगितले जातात:
- लग्न जुळण्यासाठी सहकार्य: पारायण केल्याने पत्रिकेतील विवाहयोग बाधक दोष दूर होण्यास मदत होते आणि लग्न लवकर ठरते. अनेकांना मनासारखा जोडीदार मिळाल्याचे अनुभवले गेले आहे.
- श्रीकृष्णाची कृपा: भक्तिभावाने वाचन केल्यास श्रीकृष्ण-विष्णूंची कृपादृष्टी प्राप्त होते असा समज आहे. त्यामुळे जीवनातील इतर संकटेही दूर होण्यास साहाय्य होते.
- सकारात्मक विचारसरणी: प्रेम, श्रद्धा, धैर्य यांसारख्या रुक्मिणीच्या गुणांचे वर्णन ऐकून वाचकाच्या मनात सकारात्मक परिवर्तन होते. विवाहाबद्दलची निराशा दूर होऊन आशावाद निर्माण होतो.
- आंतरिक व बाह्य गुणांची वाढ: रुक्मिणीच्या व्यक्तिमत्त्वाचे आदर्श गुण (सौंदर्य, वाणीची माधुर्य, समर्पण इ.) कथेमधून आपल्यातही येण्यासाठी प्रेरणा मिळते. विशेषतः वधूपक्षी मुलींना आदर्श पत्नीचे गुण आत्मसात करण्याची ही संधी आहे.
- भक्ती व आत्मविश्वास: नियमित पारायणाने ईश्वरभक्ती वृद्धिंगत होते. तसेच परिवार व समाजातील दबाव झेलण्याचे धैर्य आणि स्वतःवरील आत्मविश्वास वाढतो.
वरील सर्व लाभ मिळवण्यासाठी पारायण नियमपालन आणि श्रद्धा यांनी युक्त असावे. आता पाहूया रुक्मिणी स्वयंवर पारायण कसे करावे? याची पद्धत.
रुक्मिणी स्वयंवर पारायण करण्याची तयारी आणि नियम
पारायण सुरू करण्यापूर्वी काही गोष्टींची तयारी करावी लागते:
- ग्रंथाची उपलब्धता: सर्वप्रथम रुक्मिणी स्वयंवर पोथी मिळवा. ही पोथी अनेक आध्यात्मिक पुस्तकांच्या दुकानात किंवा ऑनलाइन उपलब्ध आहे. विविध प्रकाशने आहेत; शक्यतो प्रसिद्ध व प्रमाणित प्रकाशनाची आवृत्ती वापरा, जेणेकरून पाठभेदाचे गोंधळ होणार नाही.
- योग्य दिवस आणि जागा: शक्यतो पारायणाचा प्रारंभ एखाद्या शुभ दिवशी करा (उदा. शुक्ल पक्षातील एखादा शुभ वार, एकादशी, शुक्रवार इ.). घरातील शांत व स्वच्छ जागी (देवघरासमोर अथवा मंदिरी) बसून वाचन करावे.
- शुचिर्भूत अवस्था: पारायण काळात दररोज अंघोळ करूनच, स्वच्छ वस्त्रे परिधान करून वाचनास बसावे. मनही निर्मळ आणि स्थिर ठेवण्याचा प्रयत्न करा. शक्यतो पारायणकालात मांसाहार, मद्यपान आणि अशुद्ध अन्न त्यागावे. सात्त्विक आहार व पवित्र आचरण राखावे. पारायणादरम्यान पति-पत्नीने ब्रह्मचर्य पाळणे अधिक फलदायी मानले जाते.
- धार्मिक सामग्री: वाचनास बसण्यापूर्वी समोर भगवान श्रीकृष्ण आणि रुक्मिणीदेवी यांचे चित्र किंवा मूर्ती ठेवून त्यांना हलकी पूजा करावी. तुळशीपत्र, फुले, उदबत्ती, दीप, नैवेद्य (फळ किंवा गूळ-खोबरे) इत्यादी अर्पण करून वंदना करा. ग्रंथाचीही पूजा करा – पुस्तकाला हलकी हळद-कुंकू वाहून हार घाला. त्यामुळे पारायण अधिक भक्तिभावाने आरंभ होईल.
संकल्प विधी (Sankalp)
कोणतेही शुभ कार्य सुरू करण्यापूर्वी संकल्प करणे आवश्यक असते. संकल्प म्हणजे निर्धारपूर्वक देवासमक्ष उद्देश व्यक्त करणे. रुक्मिणी स्वयंवर पारायण सुरू करण्यापूर्वी खालीलप्रमाणे संकल्प करा:
- पात्र भरून पाणी: उजव्या हातात तांबे किंवा स्टीलच्या पेल्यात स्वच्छ पाणी घ्या. उजव्या हाताला कुंकू लावून ते पाणी हातात धरावे.
- देव स्मरण: इष्टदेव (श्री गणेश, गुरु आणि श्रीकृष्णाचा नामस्मरण) करून मनोमन प्रार्थना करा की हे कार्य निर्विघ्न पूर्ण होऊ दे.
- संकल्प उच्चार: मराठीत किंवा संस्कृतमधील संकल्प मंत्र बोलून आपले नाव, गोत्र (माहीत असल्यास), आणि पारायण करण्याचा उद्देश (उदा. “अमुक व्यक्तीचा विवाह लवकर जुळावा” किंवा “मनोकामना पूर्णतेस यावी”) असे उच्चारा. उदाहरणार्थ मराठीत संकल्प अशी म्हणता येईल – “मी <आपले नाव> आजपासून श्रद्धापूर्वक रुक्मिणी स्वयंवर ग्रंथाचे अठरा पारायणे आरंभ करत आहे. माझ्या <इच्छा/उद्देश> पूर्णतेसाठी श्रीकृष्ण आणि रुक्मिणीमातेची कृपा लाभावी म्हणून हा संकल्प करीत आहे. श्री हरि आम्हांवर कृपा करो.”
- पाणी सोडणे: संकल्पाचे विधान पूर्ण झाल्यावर हातातील पाणी जमिनीवर सोडा. हे पाणी सोडण्याचे तंत्र म्हणजे आपल्या संकल्पाची साक्ष धरून त्यास पुष्टी देणे होय. अशा रीतीने संकल्प बद्ध झाला की ते पूर्ण करण्याची जबाबदारी आपण स्वीकारतो, आणि त्याची फलप्राप्ती होते असे शास्त्र म्हणते.
टीप: काही प्रकाशनांच्या पोथींमध्ये संकल्पासाठी संस्कृत मंत्र दिलेले असतात. ते शक्यतो उच्चारण्याचा प्रयत्न करा किंवा एखाद्या जाणकार व्यक्तीची मदत घ्या. संकल्पात तिथी, वार, नक्षत्र वगैरे पंचांग विवरण सामावून संकल्प मंत्र बोला असे पुस्तकात निर्देश असू शकतात. आपण तो भाग पुस्तकातल्याप्रमाणे म्हटल्यास उत्तम, अन्यथा साध्या भाषेत वरीलप्रमाणे संकल्प जरी उच्चारला तरी चालेल. संकल्प अत्यंत मन:पूर्वक आणि एकाग्रतेने करावा.
संकल्पानंतर आपल्या पारायणाला विधिवत प्रारंभ करता येईल. आता मुख्य प्रश्न – रुक्मिणी स्वयंवर पारायण कसे करावे? म्हणजे नेमके वाचनाचे क्रम, दिवस आणि नियम काय आहेत – हे समजून घेऊ.
रुक्मिणी स्वयंवर पारायण वाचनाची पद्धत (Rukmini Swayamvar Parayan Kase Karave)
संत एकनाथ लिखित रुक्मिणी स्वयंवर ग्रंथाचे पारायण करताना पुढील दोन प्रकार प्रचलित आहेत:
१) एकदिवसीय पारायण (एका दिवसात पूर्ण वाचन)
जर आपल्या कडे वेळ आणि क्षमता असेल तर एकाच दिवशी संपूर्ण १८ अध्यायांचे वाचन करून एक पारायण पूर्ण करता येते. पारायणाच्या दिवशी लवकर स्नान संध्या करून सकाळी शुभमुहूर्तावर वाचनास प्रारंभ करावा. मध्यान्हपर्यंत शक्यतो पूर्ण ग्रंथ वाचून काढावा. १७१२ ओव्या असल्याने मध्यम गतीने वाचल्यास ३-४ तासांत पारायण पूर्ण होऊ शकते. मध्ये आवश्यक तेवढे विराम (पाणी इ.) घेऊ शकता, पण प्रयत्न करा की संपूर्ण वाचन सूर्यास्तापूर्वीच पूर्ण होईल. एकदिवसीय पारायण करताना अत्यंत एकाग्रता ठेवून, कोणतीही गडबड किंवा व्यत्यय येऊ न देता वाचन करावे. पारायणादरम्यान अन्न त्याग (कमीत कमी अल्पोपहार) करून उपवास ठेवणे शुभ मानले जाते.
२) अठरा पारायणे संकल्प (दीर्घ उपाय)
बहुतेक मंडळी विवाहयोगासाठी १८ पारायणे करण्याचा संकल्प करतात. याचा अर्थ आपण संकल्प सोडताना ठरवता की हा ग्रंथ एकदा नव्हे तर १८ वेळा पूर्ण वाचून काढायचा आहे. हा संकल्प पूर्ण होण्यासाठी साधारणत: ९ दिवस ते काही आठवड्यांचा कालावधी लागू शकतो (आपल्या उपलब्ध वेळानुसार नियोजन करता येते).
- नवदिवसीय योजना: काही विद्वानांनी १८ अध्यायांचे ९ दिवसांचे विभाजन सुचवले आहे. या पद्धतीत दररोज सकाळ/संध्याकाळी २ नवीन अध्याय आणि एक अधून-मधून अध्याय ७ वाचन असा क्रम आहे. उदाहरणार्थ:
- पहिला दिवस: प्रारंभी सप्तम अध्याय (७) एक प्रकारच्या प्रार्थने सारखा वाचून घ्या, मग अध्याय १ आणि २ वाचा, आणि शेवटी परत सप्तम अध्याय (७) म्हणून दिवसभराचा शेवट. (येथे अध्याय ७ ला प्रारंभी आणि शेवटी “संपुट” म्हणून घेतले जाते. संत साहित्यपरंपरेत काही पारायणात एखादा अध्याय किंवा मंत्र सुरुवात आणि शेवटी आवर्जून म्हणण्याची पद्धत आहे, त्याला संपुट म्हणतात.)
- दुसरा दिवस: अध्याय ७ (संपुट) – मग ३ आणि ४ – मग परत ७.
- तिसरा दिवस: अध्याय ७ – मग ५ आणि ६ – मग ७.
- चौथा दिवस: अध्याय ७ – मग ७ आणि ८ – मग परत ७ (या दिवशी अध्याय ७ हा कथेनुसार मध्येच येतो, पण तरीही सुरुवातीला आणि शेवटीही तो म्हणायचा असल्याने तिनदा ७वा अध्याय होतो).
- पाचवा दिवस: अध्याय ७ – मग ९ आणि १० – मग ७.
- सहावा दिवस: अध्याय ७ – मग ११ आणि १२ – मग ७.
- सातवा दिवस: अध्याय ७ – मग १३ आणि १४ – मग ७.
- आठवा दिवस: अध्याय ७ – मग १५ आणि १६ – मग ७.
- नववा दिवस: अध्याय ७ – मग १७ आणि १८ – शेवटी पुन्हा ७.
- १८ दिवस/आठवड्यांची योजना: काही जण दिवसाकाठी एकच अध्याय वाचून १८ दिवसांत किंवा आठवड्यातून एक दिवस काही अध्याय अशा प्रकारेही करतात. उदाहरणार्थ रोज एक अध्याय वाचल्यास सलग १८ दिवसांत एक पारायण पूर्ण होईल. किंवा आठवड्यात केवळ शुभ दिवशी (उदा. गुरुवारी/शुक्रवारी) काही अध्याय असे केले तरी चालेल, फक्त पुढचं पारायण सुरू करण्यापूर्वी मागचं पूर्ण करावे.
दोन्हीही पद्धतींत, संपुटयुक्त पारायण (ज्यात प्रत्येक वाचन सत्राच्या आधी आणि शेवटी सातवा अध्याय आवर्जून वाचला जातो) अधिक फलदायी मानले जाते. कारण सातवा अध्यायात रुक्मिणी स्वयंवराची मध्यवर्ती घटना – रुक्मिणी हरण आणि श्रीकृष्ण विजय – येते. हा अध्याय परत परत कानावर पडल्याने भक्तांच्या मनात विजयाची आणि शुभकार्य सिद्धीची भावना दृढ होते असे सांगतात.
वाचनदरम्यानच्या नियमावली:
- मनोभावे मोठ्या आवाजात किंवा स्पष्ट उच्चाराने वाचा. फक्त मनात वाचू नका (हळू आवाजात का होईना, शब्दोच्चार करणं आवश्यक). श्रवण-कीर्तनाची परंपरा आपल्या संतांनी सांगितली आहे, त्यानुसार वाचताना शब्द कानावर पडले तर चित्त एकाग्र राहते.
- पारायण समयी टी.व्ही., मोबाईल किंवा इतर कृती करू नका. पूर्ण लक्ष ग्रंथवाचनावर ठेवा. शक्यतो एकांतात किंवा इतरांना डिस्टर्ब न होईल अशा वातावरणात बसा.
- काही लोकांना जुनी मराठी बोलीतील काही शब्द उच्चारायला कठीण जातात. अशांसाठी आजकाल यूट्यूब इत्यादीवर रुक्मिणी स्वयंवराच्या पारायणाचे ऑडिओ/व्हिडिओ उपलब्ध आहेत. तुम्ही पुस्तकासमोर ठेवून हेडफोनद्वारे तो अध्याय ऐकत ऐकत वाचू शकता. मात्र, फक्त ऐकून न घेता आपल्यालाही शब्द उच्चारायचे आहेत. हे auxiliary उपाय फक्त उच्चार दुरुस्तीसाठी आहेत, ते कोणताही शास्त्रोक्त नियम शिथिल करत नाहीत.
- पारायणादरम्यान एखादा अपवित्र काळ आला (मासिक पाळी स्त्रीस आली, घरात मृत्यूनिमित्त अशौच इ.) तर त्या काळात वाचन थांबवा. तो काळ संपल्यावर जिथून थांबलो तिथून पुढे वाचन सुरू करा. यासाठी पुन्हा सुरुवातीपासून सुरू करण्याची आवश्यकता नाही. उदा. १८ पारायणांच्या संकल्पात १० पारायणांनंतर काही कारणाने खंड पडला तर थांबा, आणि परिस्थिति शुद्ध झाल्यावर उरलेली ८ पारायणे पूर्ण करा.
- पारायणकालावधीत शक्यतो सात्त्विकता आणि संकल्प पाळावा. नखे कापणे, केस कापणे यांसारखे क्रियाकलाप टाळल्यास चांगले. देवाच्या कथा ऐकतांना किंवा वाचतांना दररोज थोडा वेळ भगवंताचे स्मरण, ध्यान करायला विसरू नका.
पारायण पूर्ण झाल्यानंतरचे विधी (उद्पती/उद्यापन)
आपण संकल्प केलेल्या प्रमाणे जेव्हा एक किंवा अठरा पारायणे इत्यादी पूर्ण होतील, तेव्हा खालील उद्यापन (समारोप) कर्म करा:
- देव अभिषेक आणि पूजा: आपल्या घरातील कुलदैवत किंवा श्रीकृष्णाच्या मूर्तीवर पवित्र जल अभिषेक करा. गंगाजल, तुळशीपत्र, पुष्प व इतर पंचामृतांनी भगवान श्रीकृष्णाची विधिवत पूजा करावी. रुक्मिणीमातेची आठवण म्हणून देवी लक्ष्मीचेही पूजन करू शकता.
- दंपती भोजन / अन्नदान: उद्यापनाचा अत्यंत महत्त्वाचा भाग म्हणजे सत्पात्री अन्नदान. शक्य असल्यास एखाद्या सुयोग्य विवाहित दांपत्याला घरी आमंत्रित करून आदरपूर्वक भोजन घालावे (याला दंपती भोजन म्हणतात). असे दांपत्य म्हणजे गृहस्थाश्रमी स्त्री-पुरुषांचा आशीर्वाद लाभतो अशी श्रद्धा आहे. जर घरी दंपतीभोजन शक्य नसेल तर जवळच्या मंदिरात किंवा अनाथाश्रमात अन्नदान करा, गरजूंना शिधावाटप करा. मुख्य म्हणजे पारायण पूर्णत्वाच्या आनंदाने इतरांनाही काही दान दिल्यास पुण्य गुणित होते.
- क्षमा प्रार्थना: पारायण करताना जाणते-अजाणते काही त्रुटी अथवा चुका झाल्या असतील तर भगवंताची मनोभावे क्षमा मागा. “अपनी पूजा पूर्ण हुई, म्या चुकलो असल्यास क्षमे करा” अशा अर्थाचे प्रार्थनावचन म्हणा.
- आरती आणि प्रसाद: शेवटी श्रीकृष्ण-रुक्मिणीची आरती करून प्रसाद वितरण करा. प्रसाद म्हणून गोडधोड तयार करून देवाला दाखवा आणि सर्व कुटुंबीय, शेजारी यांना द्या.
उद्यापनानंतर आपला पारायण-संकल्प सिद्ध झालेला असतो. तथापि, विवाह होईपर्यंत दररोज एक अध्यायाचे किंवा विशेषतः सातव्या अध्यायाचे वाचन चालू ठेवावे असा सल्ला काही ज्योतिषज्ञ देतात. म्हणजेच, मुख्य संकल्प पूर्ण झाल्यावरही जेव्हा पर्यंत इच्छित विवाह इच्छित स्थळी ठरत नाही, तोवर दररोज थोडावेळ रुक्मिणी स्वयंवर पोथी वाचत राहा. यामुळे आपला संकल्प अखेर फळ देईपर्यंत भक्तीची अखंड धारा सुरूच राहते.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
प्रश्न १: “रुक्मिणी स्वयंवर कसे करावे? विवाहासाठी अचूक उपाय खरा आहे का?”
उत्तर: रुक्मिणी स्वयंवर ग्रंथ वाचताना वरीलप्रमाणे संकल्प, नियमपालन केले तरच तो विवाहासाठी उत्तम उपाय ठरू शकतो. हा विवाहासाठी अचूक उपाय आहे असा हजारो लोकांचा अनुभव आहे, मात्र श्रद्धा आणि प्रयत्न दोन्हीही लागतात. केवळ पोथी वाचून इतर प्रयत्न न करता हात पाय गाळून बसणे योग्य नाही. पण खरे मनाने पारायण केल्याने निश्चितच सकारात्मक बदल होतात असा विश्वास आहे.
प्रश्न २: “Rukmini Swayamvar Granth kasa vachava? मला मराठी नीट येत नसेल तर?”
उत्तर: शक्यतो हा ग्रंथ मूळ मराठीतच वाचावा, कारण ओवीबद्ध काव्यातील शब्दश्रद्धा ही पारायणाचा एक भाग आहे. मराठी नीट वाचता येत नसेल तर रोमन लिपीतल्या (उच्चारांसहित) आवृत्त्या काही उपलब्ध आहेत. तसेच यूट्यूबवर Rukmini Swayamvar Parayan चे संपूर्ण अध्याय मंगल उच्चारासह ऐकायला मिळतात. आपण पोथीसमोर बसून कानाला हेडफोन लावून उच्चार शिकत शिकत वाचू शकता. परंतु, मनातल्या मनात न वाचता शब्दोच्चार करणे गरजेचे आहे. जर वाचन एकट्याने शक्य नसेल तर कुणा जवळच्या व्यक्तीच्या मदतीने एकत्र वाचन करा. मुख्य म्हणजे अर्थ समजावून घेण्यापेक्षा भक्तिभाव महत्वाचा आहे. हळूहळू भाषा अवगत होत जाईल.
प्रश्न ३: “पारायण करताना उपवास करावा का? आणखी काही विशेष नियम?”
उत्तर: पारायणाच्या दिवशी किंवा कालावधीत शक्तीनुसार उपवास करायला हरकत नाही – उपवासाने एकाग्रता वाढते असे अनेकांचे मत आहे. साधा फलाहार किंवा एकाचवेळी साधे अन्न घेणे असा उपवास ठेवू शकता. मात्र उपवास अपरिहार्य नाही; सात्त्विक शाकाहार घेतला तरी चालेल. महत्वाचे म्हणजे पचनास जड, तामस अन्न टाळावे. तसेच पारायण काळात शक्यतो वाद-भांडणे, नकारात्मक बोलणे टाळा. पवित्र विचार आणि सत्कर्म वाढवा. देवाच्या कथेसमोर बसताना शक्यतो पाय पसरून न बसता पद्मासनासारखे बसावे, आणि नीट पाठ ठेवून पुस्तक धरावे. हे सर्व सुक्ष्म तपशील पारायणाला पोषक आहेत.
प्रश्न ४: “रुक्मिणी स्वयंवर पारायण करताना आणखी कोणत्या देवता पूजाविधी जोडावे?”
उत्तर: आपण संकल्पाच्या प्रारंभी गणपती, गुरु आणि इष्टदेवांचे स्मरण केलेच आहे. तसेच दररोज वाचनपूर्वी थोडक्यात गणेशपूजन, गोपालकृष्णाची पूजा आणि पोथीची पूजा करू शकता. काही जण पारायण काळात प्रत्येक शुक्रवार लक्ष्मीदेवीची पूजा अधिक प्रेमाने करतात, कारण रुक्मिणी ही श्री महालक्ष्मीचाच अवतार मानला जातो. तुम्हीही माता रुक्मिणीला लक्ष्मीस्वरूप समजून शुक्रवारी कमळाचे फूल अर्पण करणे, देवीसूक्त म्हणणे असे करू शकता. पण हे ऐच्छिक आहे.
निष्कर्ष
रुख्मिणी स्वयंवर पारायण कसे करावे (Rukmini Swayamvar Parayan Kase Karave) हा प्रश्न अनेक विवाहेच्छुकांच्या मनात असतो. योग्य विधी, नियम आणि श्रद्धेने केलेले पारायण निश्चितच शुभ फळ देते असा भक्तांचा अनुभव आहे. संत एकनाथांनी रचलेल्या या अति रसाळ ग्रंथाचे वाचन केल्याने भक्ती, सकारात्मकता आणि धैर्य मिळते. आपल्या मुलांच्या विवाहासाठी काळजीत असाल, तर इतर प्रयत्नांसोबत या पारायणाचा उपाय अवश्य करून पहा. रुक्मिणी स्वयंवर पारायण हे श्रीकृष्णाची कृपादृष्टी मिळवून तुमच्या परिवारात लवकरच मांगल्य येण्यासाठी मदत करू शकते, असा श्रद्धावान विश्वास आहे. श्रद्धा ठेवा, परमेश्वर निश्चित मार्ग दाखवेल!
हे देखील वाचा –
3 thoughts on “रुक्मिणी स्वयंवर पारायण कसे करावे | Rukmini Swayamvar Parayan Kase Karave 2025”