आजच्या डिजिटल युगात परदेशात पैसे पाठवणं (Outward Remittance) हे सामान्य गोष्ट झाली आहे. कोणी मुलांचं परदेशात शिक्षणासाठी पाठवतंय, तर कोणी गुंतवणुकीसाठी. पण भारतातून परदेशात पैसे पाठवताना अनेक नियम-कायदे पाळावे लागतात. ह्याच साठी RBI ने Liberalised Remittance Scheme (LRS) लागू केली आहे.
चला, आज आपण LRS म्हणजे काय?, त्याचे नियम, मर्यादा (Limit), टॅक्स (TCS), फायदे आणि महत्वाच्या बाबी या सर्वांवर सविस्तर माहिती घेऊ.
LRS म्हणजे काय? (Liberalised Remittance Scheme Meaning in Marathi)
LRS हा RBI (Reserve Bank of India) ने 2004 साली सुरू केलेला एक उपक्रम आहे. यामध्ये भारतातील रहिवासी व्यक्तींना वर्षाकाठी USD 2,50,000 (अंदाजे ₹2 कोटी रुपये) परदेशात पाठवण्याची परवानगी दिली आहे.
पूर्वी परदेशी पैसे पाठवण्यासाठी अनेक किचकट नियम होते, परंतु LRS मुळे प्रक्रिया सोपी झाली. शिक्षण, वैद्यकीय उपचार, प्रवास, गुंतवणूक, व्यवसाय, गिफ्ट्स अशा विविध कारणांसाठी ह्या स्कीमचा वापर करता येतो.
2025 मधील महत्त्वाचे बदल – Budget 2025 अपडेट
2025 च्या केंद्र सरकारच्या अर्थसंकल्पात (Budget 2025) LRS मध्ये एक महत्त्वाचा बदल करण्यात आला आहे.
- TCS (Tax Collected at Source) ची मर्यादा ₹7 लाखांवरून ₹10 लाखांपर्यंत वाढवली आहे.
- ₹10 लाखांपर्यंतच्या व्यवहारावर TCS आकारला जाणार नाही.
- ₹10 लाखांवरील व्यवहारांवर 5% TCS लागू होईल (शिक्षण कर्ज वगळता).
LRS अंतर्गत पैसे कुठे पाठवता येतात? (Permitted Transactions Under LRS)
तुम्ही खालील व्यवहारांसाठी Liberalised Remittance Scheme अंतर्गत पैसे परदेशात पाठवू शकता:
- परदेशात शिक्षणासाठी खर्च (Tuition Fees, Living Expenses)
- वैद्यकीय उपचारासाठी (Specialised Treatment)
- परदेश प्रवास (Travel Expenses)
- परदेशी शेअर्स, म्युच्युअल फंड्स, बाँड्स मध्ये गुंतवणूक
- स्टार्टअप्स, व्यवसाय गुंतवणूक (Joint Ventures)
- गिफ्ट्स व डोनेशन्स (Relatives, Charities Abroad)
- मुलांकरिता शिक्षणासाठी लागणाऱ्या सर्व खर्चांसाठी
हे व्यवहार LRS अंतर्गत परवानगी नाहीत:
- जुगार (Gambling), लॉटरी खरेदी
- मार्जिन ट्रेडिंग (Margin Trading)
- परदेशी रिअल इस्टेट खरेदीसाठी (Real Estate Property)
LRS साठी पात्रता (Eligibility for LRS)
- व्यक्ती भारताचा रहिवासी (Resident Individual) असावा.
- वैध PAN Card आणि पासपोर्ट असणं आवश्यक.
- भारतात सेव्हिंग्स बँक अकाऊंट असावं.
- Non-Resident Indians (NRIs) ला LRS अंतर्गत व्यवहार करण्याची परवानगी नाही.
NRIs साठी LRS लागू आहे का?
LRS फक्त भारतातील रहिवासी व्यक्तींनाच लागू आहे. NRI लोकांना त्यांच्या NRO, NRE किंवा FCNR अकाऊंट्सद्वारे परदेशात पैसे ट्रान्सफर करता येतात.
- NRO अकाऊंटमधून USD 10,000 पर्यंत पैसे पाठवता येतात.
- NRE व FCNR अकाऊंट्ससाठी कोणतीही मर्यादा नाही.
LRS अंतर्गत पैसे पाठवताना TCS कसा लागतो? (LRS TCS 2025 Explained in Marathi)
| व्यवहाराचा प्रकार | TCS दर |
|---|---|
| ₹10 लाखांपर्यंतच्या व्यवहारावर | TCS शून्य (0%) |
| शिक्षणासाठी कर्ज घेतलेल्या रकमेसाठी | TCS शून्य (0%) |
| ₹10 लाखांवर इतर व्यवहारांसाठी | TCS 5% |
TCS ची रक्कम Income Tax Return (ITR) भरताना रिफंड म्हणून मागवता येते. TCS व्यवहाराची माहिती Form 26AS मध्ये उपलब्ध असते.
LRS अंतर्गत पैसे पाठवण्याची प्रक्रिया (How to Remit Under LRS in Marathi)
- RBI ने अधिकृत केलेल्या बँकेतूनच व्यवहार करावा.
- KYC आणि AML प्रक्रिया पूर्ण करावी.
- पैसे पाठवण्यासाठी Form A2 भरा.
- PAN कार्ड, पासपोर्ट, व्यवहाराचे कारण स्पष्ट करणारी कागदपत्रं सादर करावी.
- बँका LRS अंतर्गत कोणतीही कर्ज सुविधा देत नाहीत.
LRS चे फायदे (Benefits of Liberalised Remittance Scheme in Marathi)
1. परदेशी गुंतवणुकीत विविधता (Diversified Investments)
LRS मुळे भारतीय नागरिक थेट परदेशी शेअर्स, म्युच्युअल फंड्स, बॉंड्स मध्ये गुंतवणूक करू शकतात. त्यामुळे गुंतवणुकीचा रिस्क कमी होतो आणि परतावा वाढतो.
2. परदेशी शिक्षणासाठी आर्थिक मदत
विद्यार्थ्यांना परदेशात शिक्षण घेण्यासाठी LRS चा मोठा फायदा होतो. ट्युशन फी, राहणीमान खर्च, पुस्तके वगैरे गोष्टींसाठी LRS मुळे सहज पैसे पाठवता येतात.
3. वैद्यकीय उपचारासाठी सोय
भारतात न मिळणाऱ्या विशेष उपचारांसाठी LRS अंतर्गत पैसे पाठवता येतात.
4. व्यवसाय गुंतवणुकीला चालना
उद्योजक व स्टार्टअप्ससाठी लिबरलाइज्ड रेमिटन्स स्कीम मुळे परदेशातील व्यवसायांमध्ये थेट गुंतवणूक करण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.
5. गिफ्ट्स व डोनेशन्ससाठी सहजता
परदेशातील नातेवाईकांना किंवा चॅरिटी संस्थांना देणगी देण्यासाठी लिबरलाइज्ड रेमिटन्स स्कीम चा वापर करता येतो.
LRS अंतर्गत व्यवहार करताना लक्षात ठेवण्यासारख्या गोष्टी
- LRS अंतर्गत केलेले सर्व व्यवहार FEMA (Foreign Exchange Management Act) च्या नियमांनुसार असले पाहिजेत.
- जर तुम्ही ₹10 लाखांच्या पलीकडे पैसे पाठवत असाल तर TCS नियम समजून घ्या.
- सर्व कागदपत्रांची पूर्तता व्यवस्थित करा.
- व्यवहाराच्या कारणावर आधारित नियम वेगवेगळे असतात, त्यामुळे बँकेशी सल्लामसलत करून व्यवहार करा.
Top 5 American Stocks in Marathi 2025
लिबरलाइज्ड रेमिटन्स स्कीम (LRS) म्हणजे काय?
LRS संदर्भात वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs about LRS in Marathi)
LRS अंतर्गत एका व्यवहारात पूर्ण $2.5 लाख पाठवता येतात का?
होय, फक्त तुम्ही एकूण मर्यादेत राहिल्यास (USD 250,000/₹2 कोटी).
TCS रक्कम परत कशी मिळते?
TCS चा परतावा तुम्ही Income Tax Return (ITR) भरताना मागवू शकता.
NRI व्यक्ती LRS अंतर्गत पैसे पाठवू शकतात का?
नाही. मात्र ते NRO, NRE व FCNR अकाऊंट्समधून पैसे पाठवू शकतात.
निष्कर्ष: LRS म्हणजे परदेशी आर्थिक व्यवहारांचा सोपा मार्ग
Liberalised Remittance Scheme (LRS) ही योजना भारतातील सामान्य व्यक्तींना परदेशातील आर्थिक व्यवहार पारदर्शकपणे करण्यासाठी दिलेली एक उत्तम सुविधा आहे. शिक्षण, गुंतवणूक, व्यवसाय अशा अनेक गरजांसाठी ही योजना उपयुक्त आहे. मात्र त्याचे नियम, मर्यादा, TCS व RBI चे निकष यांची पूर्तता करणे गरजेचे आहे.
जर तुम्ही जागतिक स्तरावर गुंतवणूक किंवा व्यवहार करणार असाल, तर LRS ही तुमच्यासाठी उत्तम संधी आहे.
1 thought on “लिबरलाइज्ड रेमिटन्स स्कीम (LRS) म्हणजे काय? 2025 | What is Liberalised Remittance Scheme LSR in Marathi”