भारतातून अमेरिकन शेअरमध्ये गुंतवणूक: Step-by-Step Guide 2025 | How to Invest in US Stocks from India (Marathi Guide)

भारतीय गुंतवणूकदार मोठ्या प्रमाणावर अमेरिकन शेअर बाजारात गुंतवणूक करण्यास (invest in US stocks from India) उत्सुक आहेत. Apple (ॲपल), Google (गूगल), Microsoft (मायक्रोसॉफ्ट) यांसारख्या जागतिक तंत्रज्ञान दिग्गजांनी मागील दशकात गुंतवणूकदारांचे लक्ष वेधून घेतले आहे. भारतातील अनेक जण विचारतात की आपणही या बहुराष्ट्रीय कंपन्यांमध्ये हिस्सेदारी घेऊ शकतो का. खरंतर, भारतातून अमेरिकन शेअरमध्ये गुंतवणूक करणे आता पूर्वीपेक्षा सोपे झाले आहे. या लेखात आपण अमेरिकेत शेअर खरेदी करण्याची प्रक्रिया, आवश्यक नियम (जसे RBI LRS US investment योजना), उपलब्ध प्लॅटफॉर्म्स, करपद्धती, तसेच ग्लोबल डायव्हर्सिफिकेशनद्वारे दीर्घकालीन संपत्ती निर्माण याबाबत सविस्तर माहिती पाहू.

अमेरिकन शेअर बाजारात गुंतवणुकीची आकर्षणे

अमेरिकन शेअर बाजार हा जगातील सर्वात मोठा बाजार असून, तिथे Apple, Amazon, Google, Microsoft यांसारख्या जागतिक आघाडीच्या कंपन्या सूचीबद्ध आहेत. आपल्या पोर्टफोलिओमध्ये या आंतरराष्ट्रीय कंपन्यांचे समावेश केल्यास जागतिक स्तरावरच्या वाढीचा लाभ मिळू शकतो. अमेरिकन कंपन्या अनेकदा तंत्रज्ञान, फार्मा, इलेक्ट्रिक वाहने, ऑनलाइन सेवा इत्यादी क्षेत्रांमध्ये आघाडीवर असल्याने त्यांच्यात गुंतवणूक करून आपल्याला त्या क्षेत्रातील वाढीचा फायदा मिळवता येतो. याशिवाय, अमेरिकन अर्थव्यवस्था स्थिर आणि विकसित असल्याने त्यांच्या बाजारात दीर्घकालीन स्थिरता आणि विश्वास आहे.

भारतीय आणि अमेरिकन बाजारांचे चक्र भिन्न असू शकतात. त्यामुळे जागतिक विविधीकरण (global diversification) केल्यास एका बाजारातील घसरण भरून काढण्यासाठी दुसऱ्या बाजारातील वाढ मदत करू शकते. उदा., जर भारतीय बाजार काही काळ मर्यादित परतावा देत असेल तर अमेरिकन बाजारील गुंतवणूक त्यावेळी चांगला परतावा देऊ शकते (आणि याउलट देखील लागू होते). याशिवाय, अमेरिकी डॉलरमध्ये गुंतवणूक केल्यामुळे रुपयाच्या विनिमय दरातील बदलांचा फायदा भारतीय गुंतवणूकदारांना मिळू शकतो. ऐतिहासिकदृष्ट्या रुपया दर वर्षी सरासरी ३-४% ने अवमूल्यन झालेला आढळतो, ज्यामुळे अमेरिकी डॉलरमधील गुंतवणुकीचे मूल्य रुपयांमध्ये आपोआप वाढते. उदाहरणार्थ, जर अमेरिकी शेअर्सने १०% परतावा दिला आणि त्याच काळात रुपया ३% घसरला, तर भारतीय गुंतवणूकदाराला एकूण सुमारे १३% परतावा INR मध्ये मिळू शकतो. या कारणांमुळे भारतीय गुंतवणूकदारांसाठी अमेरिकी शेअर बाजार आकर्षक पर्याय ठरतो.

भारतीय व अमेरिकन शेअर बाजाराची तुलना

अमेरिकन शेअर बाजार आकारमानाने भारतीय बाजारापेक्षा कित्येक पटींनी मोठा आहे आणि त्यात तंत्रज्ञान, आरोग्यसेवा, ग्राहक बाजारपेठ अशा विविध क्षेत्रांतील जागतिक आघाडीच्या कंपन्या आहेत. खालील तक्त्यात गुंतवणुकीसंबंधी काही महत्त्वाच्या वैशिष्ट्यांची तुलना केली आहे:

वरील तुलना लक्षात घेता, अमेरिकी शेअर बाजारात गुंतवणूक करताना गुंतवणूकदाराला चलन जोखीम, वेळ क्षेत्र फरक, LRS मर्यादा अशा काही अतिरिक्त गोष्टींचा विचार करावा लागतो. परंतु त्यामुळे मिळणारा जागतिक पोर्टफोलियोचा फायदा आणि काही क्षेत्रांमध्ये उच्च वाढीची संधी देखील महत्त्वाची आहे. पुढील विभागात आपण भारतातून अमेरिकन स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक कशी करावी याची चरणशः प्रक्रिया पाहू.

अमेरिकन शेअर्समध्ये गुंतवणूक करण्याची प्रक्रिया (Step-by-Step)

भारतातून थेट अमेरिकन शेअरमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी काही आवश्यक पायर्‍या आहेत. योग्य दिशेने योजना केल्यास अमेरिकन स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक कशी करावी (अमेरिकन स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक कशी करावी) हा प्रश्न सोपा होतो:

योग्य प्लॅटफॉर्म/ब्रोकर निवडा:

सर्वप्रथम आपल्या गरजेनुसार प्लॅटफॉर्म किंवा ब्रोकर निवडा ज्याद्वारे आपण यूएस बाजारात गुंतवणूक करणार आहात. भारतात अनेक अॅप्स आणि ब्रोकर्स उपलब्ध आहेत जे US stock investment apps India म्हणून ओळखले जातात – जसे की Vested, INDmoney, Groww, Zerodha (Stockal द्वारे), इत्यादी. काही जागतिक ब्रोकर्सदेखील (उदा. Interactive Brokers, Charles Schwab) भारतीयांना खाते उघडण्याची सुविधा देतात. नवीन गुंतवणूकदारांसाठी Vested आणि Groww सारखे प्लॅटफॉर्म सोपे आणि वापरण्यास सुकर आहेत, तर प्रगत गुंतवणूकदार Interactive Brokers सारख्या आंतरराष्ट्रीय ब्रोकरकडे वळतात ज्यावर १७,५०० पेक्षा जास्त यूएस स्टॉक्स उपलब्ध आहेत.

खाते उघडा आणि KYC पूर्ण करा:

निवडलेल्या प्लॅटफॉर्मवर आपले खाते उघडा. यासाठी PAN, आधार इत्यादी दस्तावेजांची KYC पडताळणी करावी लागेल. काही प्लॅटफॉर्मवर तुम्हाला US ब्रोकरेजशी जुळलेल्या पार्टनर अकाउंट (उदा. DriveWealth) वर खाते तयार होते. INDmoney सारखे काही प्लॅटफॉर्म GIFT सिटी (IFSC) द्वारे देखील सुविधा देतात. KYC पूर्ण झाल्यानंतर तुमचे USD ट्रेडिंग खाते तयार होते.

फंड हस्तांतरण (रकमेचे रूपांतर INR ते USD):

अमेरिकी शेअर्स खरेदी करण्यासाठी आपल्या भारतीय बँक खात्यातून निवडलेल्या प्लॅटफॉर्मला पैसे पाठवावे लागतात. हे पैसे LRS अंतर्गत परदेशी بروकरकडे वायर ट्रान्सफर द्वारा पाठवले जातात. अनेक अॅप्स मध्ये हा अनुभव सुलभ करण्यासाठी त्यांनी बँकांशी टायअप केलेला असतो – ज्याद्वारे तुम्ही ऑनलाईन फॉर्म भरून (Form A2, उद्देश निवडून) निधी पाठवू शकता. रुपयांचे डॉलरमध्ये रूपांतर करण्यासाठी बँक काही विनिमय शुल्क आकारते (साधारण ०.५% ते २% दरम्यान). लक्षात घ्या की विनिमय दर व शुल्कामुळे अंतिम गुंतवणूक रक्कम थोडी कमी-जास्त होऊ शकते, म्हणून फॉरेक्स दर समजून घेणे आवश्यक आहे.

LRS घोषणापत्र आणि मर्यादा:

फंड ट्रान्सफर करताना प्रत्येक वेळेस LRS अंतर्गत रकमेची घोषणा फॉर्ममध्ये करावी लागते. एका आर्थिक वर्षात $250,000 (सुमारे ₹2 कोटी) पर्यंत रक्कम पाठवणे वैध आहे. तुम्ही पाठवलेल्या रकमेवर जर एकूण रक्कम ₹१० लाखाहून अधिक झाली तर त्या रकमेवर २०% TCS (Tax Collected at Source) भरावा लागतो. उदाहरणार्थ, आपण वर्षात ₹१५ लाख पाठवत असाल तर ₹५ लाखाच्या जादा रकमेवर २०% अर्थात ₹१ लाख TCS जमा होईल. हा TCS पुढे भारतात आयकर भरण्यावेळी क्रेडिट स्वरूपात मिळतो किंवा रिफंड मिळू शकतो. लक्षात ठेवा की पाठवलेली रक्कम १८० दिवसांच्या आत गुंतवली गेली नाही किंवा परत मिळवली नाही तर ती परत भारतात आणणे आवश्यक आहे. या सर्व बाबी प्लॅटफॉर्म मार्गदर्शन करून पूर्ण करू शकता.

अमेरिकन शेअर्स खरेदी करा:

आता आपल्या ट्रेडिंग अॅप्पमध्ये (उदा. Vested, Groww) USD उपलब्ध झाल्यावर तुम्ही अमेरिकेतील कंपनीचे शेअर्स खरेदी करू शकता. शोध पट्टीत कंपनीचे नाव किंवा टिकर (उदा. AAPL – Apple, GOOGL – Alphabet/Google) शोधा आणि खरेदी ऑर्डर द्या. बहुतांश प्लॅटफॉर्म fractional shares खरेदीची सुविधा देतात, म्हणजे एखादा शेअर पूर्ण खरेदी करण्याइतपत भांडवल नसेल तरी तुम्ही अंशतः ($१०, $५० इ.) गुंतवू शकता. उदाहरणार्थ, Amazon च्या एका शेअरची किंमत जरी $3000 असेल तरी तुम्ही $100 जरी गुंतवले तरी तितक्या किंमतीचा अंश तुम्हाला मिळेल.

पोर्टफोलियो व्यवस्थापन आणि मॉनिटरिंग:

शेअर्स खरेदी झाल्यावर ते तुमच्या पोर्टफोलियोमध्ये दिसू लागतील. अमेरिकन बाजाराचे वेळ भारतीय वेळेपेक्षा भिन्न असल्याने (रात्री उशिरा IST मध्ये), त्यावेळी कंपनीच्या बातम्या, नफावाटप जाहीर इ. गोष्टी तपासा. आपल्या गुंतवणुकीवर नियमित लक्ष ठेवा आणि आवश्यक तेव्हा पुनर्संतुलन करा. यादरम्यान प्लॅटफॉर्मवरील ताज्या बातम्या, विश्लेषण रिपोर्ट्स, अलर्ट्स यांचा उपयोग करू शकता.

विक्री व पैसे परत आणणे:

आपल्या उद्दिष्टानुसार जेव्हा तुम्हाला शेअर विकायचे असतील तेव्हा संबंधित अॅपमध्ये विक्री ऑर्डर करा. विक्रीतून मिळालेले डॉलर पुन्हा तुमच्या USD वॉलेट/खात्यात जमा होतील. तेथून तुम्ही ते पैसे परत भारतात पाठवू शकता. पैसे परत पाठवताना देखील काही बँक शुल्क लागू होऊ शकते (काही प्लॅटफॉर्मवर प्रति विड्रॉल ~$5 फी असू शकते). पैसे भारतात आल्यावर ते आपल्या बचत खात्यात INR म्हणून जमा होतील. वर्षाच्या शेवटी परदेशात धरलेल्या मालमत्तेची माहिती आणि मिळालेले उत्पन्न (भांडवली नफा/लाभांश) भारतातील आयकर रिटर्नमध्ये deklar करायला विसरू नका.

ही प्रक्रिया पूर्णपणे ऑनलाईन करता येऊ शकते. योग्य कागदपत्रे भरून, नियमनांचे पालन करून भारतीय गुंतवणूकदार घरी बसून अमेरिकन शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करू शकतात.

यूएस स्टॉक्ससाठी उपलब्ध प्लॅटफॉर्म्स आणि ब्रोकर्स

आता भारतातून यूएस शेअर बाजारात गुंतवणूक करण्यासाठी कोणकोणते पर्याय उपलब्ध आहेत ते पाहूया. येथे भारतीय तसेच आंतरराष्ट्रीय काही प्रमुख प्लॅटफॉर्म्सची यादी आणि त्यांची वैशिष्ट्ये दिली आहेत (हे “best brokers for US stocks India” म्हणूनही उल्लेखले जातात):

• Vested: भारतीय गुंतवणूकदारांसाठी बनलेले विशेष US स्टॉक इन्व्हेस्टिंग अॅप. हे अॅप वापरण्यास सोपे असून fractional इन्व्हेस्टिंगची सुविधा, शून्य ट्रेडिंग कमीशन (नियत सब्स्क्रिप्शन फी मॉडेल) आणि पूर्वनिर्मित विषयनिहाय “Vests” पोर्टफोलिओज देते. Vested द्वारे सुमारे 5,000 पेक्षा जास्त अमेरिकी शेअर्स/ETF मध्ये गुंतवणूक शक्य आहे. प्राथमिक प्लॅनमध्ये कोणतेही वार्षिक शुल्क नाही (केवळ काही पैसे ट्रान्सफर/विड्रॉल शुल्क लागू). त्यांनी DriveWealth या US ब्रोकरेजसोबत भागीदारी केली आहे, त्यामुळे आपली खाती US मध्ये नियमनबद्ध ब्रोकरेजकडे असतात.
• INDmoney: एक सुपर-अॅप जे गुंतवणूक, बचत, क्रेडिट कार्ड इत्यादी सर्व आर्थिक सेवा देते. INDmoney वर तुम्ही विनामूल्य US स्टॉक खाते उघडू शकता ज्यावर कोणतेही ब्रोकरेज लागत नाही. याची दोन पर्याय आहेत – GIFT City मधील INDmoney Global द्वारे Demat खाते किंवा US ब्रोकर्स (DriveWealth/Alpaca) द्वारे ग्लोबल खाते. हा प्लॅटफॉर्म देखील fractional गुंतवणूक, ETF, आणि अगदी US स्टॉक्सवर SIP सुविधा देतो. परदेशी विनिमय करवताना अनुकूल दर मिळवण्यासाठी INDmoney ने काही बँकांशी टायअप केले आहेत. मात्र, काही ट्रांझॅक्शन शुल्क (उदा. $5 विड्रॉल फी) लागू होऊ शकते.
• Groww: भारतातील लोकप्रिय ब्रोकरेज अॅप ज्यावर शेअर्स, म्युच्युअल फंड्सच्या सोबत आता US स्टॉक इन्व्हेस्टिंगची सुविधादेखील आहे. Groww वर US स्टॉक खरेदी-विक्रीवर प्रती ट्रेड फक्त $0.02 एवढे अल्प शुल्क आकारले जाते, जे अतिशय कमी आहे. कोणतेही वार्षिक शुल्क नाही आणि किमान रक्कम नाही. Groww चे इंटरफेस साधे आहे त्यामुळे नवशिक्या गुंतवणूकदारांसाठी सोयीचे होते. याद्वारे सुमारे 3000+ अमेरिकन शेअर्स उपलब्ध आहेत.
• Zerodha (with Stockal): भारतातील सर्वात मोठ्या ब्रोकरेजपैकी एक असलेल्या Zerodha ने थेट सेवा न देता Stockal या तृतीय-पक्ष प्लॅटफॉर्मशी भागीदारी केली आहे. Zerodha ग्राहक Stockal च्या मदतीने US स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक करू शकतात. Stockal विविध भारतीय ब्रोकर्सना जोडणारा प्लॅटफॉर्म आहे. येथे गुंतवणुकीवर काही Plans प्रमाणे शुल्क लागू होऊ शकते (Per transaction किंवा सब्स्क्रिप्शन मॉडेल). Stockal देखील fractional शेअर खरेदी, पूर्वनिर्मित थीमेटिक स्टॉक्स बाँडल वगैरे सुविधा देते.
• Interactive Brokers (IBKR): आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील मोठा ब्रोकरेज जो भारतीयांना थेट खाते उघडण्याची मुभा देतो. IBKR वर खाते उघडण्यासाठी सुमारे $500 किमान रक्कम ठेव आवश्यक आहे. पण हा व्यासपीठ खूप कमी ब्रोकरेज (प्रति शेअर काही सेंट, किमान प्रति ट्रेड $0.35) मध्ये अत्यंत व्यापक सेवा प्रदान करतो. यावर १७,०००+hून अधिक यूएस स्टॉक्स आणि इतर जागतिक मार्केट सुविधा मिळतात. तांत्रिकदृष्ट्या सक्षम गुंतवणूकदारांसाठी हे सर्वोत्तम पर्यायांपैकी एक आहे. मात्र नवीनांसाठी याचा इंटरफेस जरा गुंतागुंतीचा होऊ शकतो.
• अन्य पर्याय: ICICI Direct, HDFC Securities अशा पारंपरिक भारतीय ब्रोकर्सकडेही “ग्लोबल इन्व्हेस्टिंग” प्लॅटफॉर्म आहेत (मूलत: त्यांनी विदेशी ब्रोकरेजसोबत करार केलेला असतो). उदाहरणार्थ, ICICI Direct Global वरून तुम्ही US, UK आदी बाजारात गुंतवणूक करू शकता. या सेवा मात्र काहीशी महाग (उदा. फंड ट्रान्सफर शुल्क, ब्रोकरेज) असू शकतात आणि काहींची अंमलबजावणी वेगळी असते (फोनवर ऑर्डर वगैरे). तसेच Winvesta, Stake, Webull असे इतर काही फिनटेक प्लॅटफॉर्म्सही भारतीयांना सेवा देतात, पण त्यांची लोकप्रियता मर्यादित आहे.

प्रत्येक प्लॅटफॉर्मचे फी स्ट्रक्चर आणि सुविधा वेगळ्या आहेत, त्यामुळे आपल्या गरजेनुसार आणि गुंतवणूक रकमेच्या प्रमाणानुसार निवड करणे गरजेचे आहे. उदाहरणार्थ, लहान रकमेने सुरूवात करायची असल्यास Vested/INDmoney/Groww सारखे कमी शुल्काचे आणि सहज वापरता येण्याजोगे अॅप्स योग्य ठरतील. जास्त प्रमाणात ट्रेडिंग करणार असाल तर Interactive Brokers चे अत्यल्प ब्रोकरेज फायदेशीर ठरेल.

RBI ची Liberalised Remittance Scheme (LRS)

भारतीय रिझर्व्ह बँकेची Liberalised Remittance Scheme (LRS) हा असा नियमांचा संच आहे जो भारतीय रहिवाशांना परदेशात मर्यादित रक्कम पाठवण्यास परवानगी देतो. सध्या या योजनेअंतर्गत प्रति आर्थिक वर्ष $250,000 पर्यंत (सुमारे ₹2.05 कोटी) रक्कम विविध वैध कारणांसाठी परदेशात पाठवू शकतो. यात शिक्षण, पर्यटन, वैद्यकीय खर्च तसेच परदेशात गुंतवणूक अशा गोष्टींचा समावेश आहे.

LRS अंतर्गत परदेशात गुंतवणूक करताना खालील बाबी महत्त्वाच्या आहेत:

• परवानगी व कायदेशीरता: LRS मुळे वैयक्तिक भारतीय नागरिकांना (प्रत्येकाला वेगवेगळे) प्रतिवर्ष ठरावीक मर्यादेत पैसे पाठवणे अधिकृतरीत्या शक्य झाले आहे. हे पूर्णपणे कायदेशीर आहे व RBI द्वारे नियंत्रणात आहे. मात्र ही सुविधा फक्त वैयक्तिक व्यक्तींना आहे; कंपन्या, पार्टनरशिप फर्म, HUF इत्यादींना LRS चा लाभ घेता येत नाही.
• PAN व दस्तावेजांची गरज: LRS अंतर्गत कोणताही परकीय रक्कम पाठवायचा व्यवहार करण्यासाठी आपला स्थायी खात्याचा क्रमांक (PAN) बँकेकडे द्यावा लागतो. प्रत्येक व्यवहाराचा तपशील बँक रेकॉर्डमध्ये नोंदवते. व्यवहार करण्यापूर्वी संबंधित व्यक्तीचे बँकेशी कमीतकमी एक वर्षापासून संबंध असणे आवश्यक आहे (विशेषतः भांडवली खाते व्यवहारांसाठी).
• उद्देशाचे प्रकटीकरण: पैसा पाठवताना Form A2 मधून हे पैसे कोणत्या उद्देशाने पाठवत आहोत ते नमूद करावे लागते (उदा. “परदेशी शेअर्समध्ये गुंतवणूक” असा उद्देश निवडावा लागतो). निर्दिष्ट निषिद्ध कारणांसाठी (जसे लॉटरी तिकिटे खरेदी, विदेशी एक्स्चेंजवर मार्जिन ठेवी इ.) LRS वापरता येत नाही, त्यामुळे योग्य कारण श्रेणीची निवड गरजेची आहे.
• क्लबिंग आणि कौटुंबिक मर्यादा: प्रत्येक व्यक्तीची $250k ची स्वतंत्र मर्यादा आहे. कुटुंबातील सदस्य आपापली मर्यादा वापरून एकत्रित रक्कम मोठी गुंतवू शकतात (उदा. पती-पत्नी मिळून $500k). मात्र, इतराच्या मर्यादेचा वापर करून त्यांच्या नावाने गुंतवणूक करून देणे किंवा अप्रत्यक्ष क्लबिंग नियमबाह्य आहे (उदा. तुमचा परिवारातील सदस्य गुंतवणुकीत सह-मालक नसल्यास त्यांची मर्यादा तुमच्या गुंतवणुकीस जोडता येणार नाही).
• पैसे परत आणण्याचे नियम: LRS अंतर्गत पाठवलेले पैसे जर गुंतवणूक करून त्यावर काही उत्पन्न (उदा. लाभांश, व्याज) मिळाले तर ते उत्पन्न परत भारतात आणणे बंधनकारक नाही जोपर्यंत तुम्ही ते पुन्हा तिथेच गुंतवत आहात. मात्र, गुंतवणूक विकून मूळ रक्कम मोकळी केल्यास किंवा तोडल्यास ती विक्रीची रक्कम १८० दिवसांच्या आत परत भारतात आणावी लागते असा नियम आहे. हे नियम पाळले नाहीतर दंड लागू शकतो.
• TCS (Tax Collected at Source): सप्टेंबर २०२३ पूर्वी ₹७ लाखपेक्षा जास्त रकमेवर ५% TCS होता, परंतु आता ही मर्यादा वाढवून ₹१० लाख केली आहे व त्यावरील व्यवहारांवर २०% TCS आकारला जातो. शिक्षण अथवा वैद्यकीय उद्देशांसाठी सवलतीचे TCS दर आहेत. गुंतवणूक नियोजन करताना वर्षाच्या शेवटी TCS एडजस्ट करून घ्यावा लागतो (हा अतिरिक्त कर नसून आगाऊ भरलेला कर आहे जो इन्कम टॅक्स रिटर्न भरताना परत मिळवता येऊ शकतो).

LRS नियमनामुळे भारतीय गुंतवणूकदारांना परदेशात गुंतवणूक करण्याचा मार्ग खुला झाला असला तरी त्याचे नियम नीट समजून घेणे गरजेचे आहे. योग्य दस्तावेज व मर्यादा सांभाळून तुम्ही निर्धास्तपणे अमेरिकन शेअर्समध्ये गुंतवणूक चालू ठेवू शकता.

अमेरिकन शेअरवरील भारतातील कर (US stock market tax India)

अमेरिकन शेअर बाजारातून मिळणाऱ्या उत्पन्नावर भारतीय गुंतवणूकदारांना भारतात कर भरावा लागतो, कारण ते उत्पन्न जागतिक उत्पन्नाचा भाग आहे. कर व्यवस्था मुख्यत्वे दोन प्रकारात विभागली जाते: भांडवली नफा कर आणि लाभांश कर.

१. भांडवली नफा कर (Capital Gains Tax): अमेरिकन शेअर्स विकल्यावर झालेले नफा/तोटा हा भांडवली नफा/तोटा म्हणुन गणला जातो. भारतीय कर कायद्यानुसार विदेशी शेअर “अनलिस्टेड सिक्युरिटी” या श्रेणीत येतात (भारतीय बाजारात सूचीबद्ध नाहीत). सध्या (जुलै २०२४ नंतरचे नियमानुसार) विदेशी शेअर २४ महिन्यांपेक्षा जास्त काल धरल्यास त्या विक्रीवरील नफा दीर्घकालीन भांडवली नफा (LTCG) म्हणून धरला जातो आणि त्यावर १२.५% दराने कर लागतो (सेस आणि अधिभार वेगळा). २४ महिन्यांच्या आत विकल्यास तो स्वल्पकालीन भांडवली नफा (STCG) होतो व तो संबंधित आर्थिक वर्षातील आपल्या इतर उत्पन्नास जोडला जाऊन आयकर स्लॅबप्रमाणे कर लागतो. लक्षात घ्या की मार्च २०२४ पूर्वी हाच LTCG कर २०% होता व त्याला महागाई निर्देशांकानुसार इंडेक्सेशनचा फायदा उपलब्ध होता. परंतु नवीन नियमानुसार १२.५% निश्चित दर केला असून इंडेक्सेशन सुविधा नाही. परिणामी, दीर्घकालीन गुंतवणुकींवरील कर आता काहीसा कमी झाला आहे. अमेरिकेने विदेशी गुंतवणूकदारांच्या भांडवली नफ्यावर कर लावत नाही (DTAAअन्वये), त्यामुळे अमेरिकेत त्या विक्रीनंतर कर भरावा लागत नाही. मात्र भारतात वरीलप्रमाणे कर भरावा लागेल.

उदाहरणार्थ, आपण ₹१० लाख (सुमारे $१२,०००) चे यूएस स्टॉक्स विकत घेतले व ते ३ वर्षांनी ₹१५ लाखांना विकले तर ₹५ लाखांचा भांडवली नफा झाला. हा दीर्घकालीन नफा असल्याने १२.५% दराने ~₹६२,५०० कर भरावा लागेल (सेस वेगळा). जर हीच विक्री १ वर्षातच केली असती तर ते ₹५ लाख आपल्या एकूण उत्पन्नात धरून त्यावरील कर तुमच्या स्लॅबनुसार (उदा. ３０% असल्यास ₹१.५ लाख) लागला असता.

२. लाभांशावर कर (Dividend Tax): आपल्याकडे असलेल्या अमेरिकी शेअर्सवर कंपनीने जाहीर केलेला लाभांश आपल्याला प्राप्त होतो. मात्र, तो लाभांश देण्यापूर्वीच अमेरिकी सरकार त्या रकमेवर सरसकट २५% विद्होल्डिंग टॅक्स कापते. उदाहरणार्थ, Apple कंपनीने प्रति शेअर $१ लाभांश दिला तर तुमच्याकडे अर्धा शेअर असल्यास $0.50 लाभांश होतो, त्यातून अमेरिकेत $0.125 (२५%) कर कापला जाईल आणि उर्वरित $0.375 तुम्हाला मिळेल. ही २५% कपात ही अंतिम कर नाही – भारत आणि अमेरिका यांच्यातील दुहेरी कर टाळण्याचा करार (DTAA) आहे. त्यानुसार तुम्ही भारतात हा परदेशात भरलेला २५% कर क्रेडिट म्हणून दाखवू शकता. भारतात विदेशी लाभांश हे “इतर स्रोतांमधून उत्पन्न” म्हणून तुमच्या स्लॅबदराने करयोग्य असते. बहुतेक प्रकरणात तुमचा भारतीय स्लॅबदर २५% पेक्षा जास्त असेल (उदा. ३०%) तर भारतात तुम्हाला निव्वळ ५% अतिरिक्त कर भरावा लागेल. आणि जर तुमचा स्लॅबदर कमी असेल (उदा. २०%) तर २५% पैकी काही भाग पुढील रिफंडसाठी दावा करू शकता. थोडक्यात, एकूण लाभांशावर तुमचा अंतिम कर दर तुमच्या स्लॅबनुसारच राहतो, फक्त त्यातला २५% अमेरिकेत भरला गेलेला असतो आणि तो दुप्पट आकारला जाऊ नये म्हणून क्रेडिट मिळतो.

३. इतर कर аспेक्ट: यूएस स्टॉक्सवर मिळणारे व्याज (जर काही रोख रक्कम तिथे पडून असेल तर) किंवा शेअर्स उधार दिल्याचे उत्पन्न असले तरीही भारतात ते नियमित उत्पन्न म्हणून करायचे असते. त्याशिवाय, अमेरिका-भारत DTAA अंतर्गत आपल्याला अमेरिकन कर परताव्यामध्ये काही क्लेम करावे लागत नाहीत, फक्त भारतीय रिटर्न भरताना परदेशात भरलेल्या कराची माहिती द्यावी लागते. आपण ज्या वर्षी परदेशी शेअर्स विकता त्या आर्थिक वर्षाच्या आयकर रिटर्नमध्ये संबंधित भांडवली नफा आणि परदेशी मालमत्ता तक्ता (Schedule FA) भरावा लागतो हे लक्षात ठेवा.

अमेरिकन vs भारतीय शेअरमध्ये गुंतवणुकीचे फायदे आणि तोटे

जरी भारतीय शेअर बाजार स्वतः मोठा आणि वाढीच्या संधीनी भरलेला असेल, तरी अमेरिकी बाजारात गुंतवणूक केल्यामुळे काही विशिष्ट फायदे मिळतात, तसेच काही जोखीमी/तोटे देखील असतात. चलो तुलना करून पाहू:

अमेरिकन शेअरमध्ये गुंतवणुकीचे फायदे:

• जागतिक दिग्गज कंपन्यांमध्ये सहभाग: भारतीय बाजारात न सूचीबद्ध असलेल्या जागतिक आघाडीच्या कंपन्यांचे शेअर्स खरेदीची संधी मिळते. फक्त अमेरिकी बाजारातच उपलब्ध Apple, Amazon, Google, Tesla, Coca-Cola यांसारख्या कंपन्यांच्या वाढीचा हिस्सा आपण घेऊ शकतो. या कंपन्यांनी भूतकाळात मल्टी-बॅगर परतावा दिला आहे आणि भविष्यातील तंत्रज्ञान व इनोव्हेशनच्या केंद्रबिंदू आहेत.
• विविधीकरण व जोखीम वितरण: भारतीय अर्थव्यवस्थेवर पूर्ण अवलंबून न राहता आपले पोर्टफोलियो ग्लोबल घटनांनीही चालते. म्हणजेच, भारतातील राजकीय किंवा आर्थिक उलथापालथीमुळे जर स्थानिक बाजारात घसरण झाली तर अमेरिकेतली गुंतवणूक काही प्रमाणात स्थैर्य देऊ शकते. दोन भिन्न बाजारांमध्ये गुंतवणूक केल्याने समग्र जोखीम कमी होते. विशेषत: USD मधील मालमत्ता असल्याने INR दुर्बल झाल्यास त्याचा फायदा पोर्टफोलिओला मिळतो.
• चलन लाभ (Currency advantage): जसा आधी उल्लेख केला, रुपया वेळोवेळी कमजोर होत गेल्याने (दीर्घकालात सरासरी ३-४% वार्षिक घसरण), डॉलरमध्ये कमावलेला परतावा रुपयात रूपांतरित करताना वाढून दिसतो. म्हणजेच, अमेरिकी बाजाराचा परतावा + चलन परकिण्याचा परतावा असा दुहेरी फायदा भारतीयांना मिळू शकतो. हे दीर्घकालीन संपत्ती निर्मितीस हातभार लावते.
• नवीन क्षेत्रांमध्ये गुंतवणूक: अमेरिकन मार्केटमध्ये अनेक अशा क्षेत्रांमध्ये कंपन्या आहेत ज्यांचा भारतात अभाव आहे – जसे इलेक्ट्रिक वाहन उत्पादन (Tesla), सोशल मीडिया (Meta/Facebook), स्पेस टेक्नॉलॉजी (SpaceX सारख्या – जरी लिस्टेड नसल्या तरी संबंधित सप्लायर कंपन्या), बायोटेक स्टार्टअप्स इ. त्यामुळे या जागतिक थीम्समध्ये थेट गुंतवणूक करता येते.
• उच्च कॉर्पोरेट गव्हर्नन्स व माहिती पारदर्शकता: यूएस मार्केटमधील बरीच कंपन्या जागतिक गुंतवणूकदारांसाठी पारदर्शक माहिती पुरवतात, तिमाही निकाल, कॉन्फरन्स कॉल्स इत्यादी नियमीत असतात. SEC चे नियम कठोर असल्याने आर्थिक गैरप्रकार होण्याची शक्यता तुलनेने कमी असते. मोठ्या ब्लू-चिप कंपन्या दशकानुदशके लाभांश देत आलेल्या आहेत, ज्यामुळे स्टेबल इनकम देखील मिळू शकते.

अमेरिकन शेअरमध्ये गुंतवणुकीचे तोटे / जोखीम:

• चलनाचा जोखीम: फायदा म्हणून वर्णन केलेला चलन फरक तोट्यातही बदलू शकतो. जर रुपया मजबूत झाला (USD कमजोर), तर यूएस स्टॉक्सवरील परतावा रुपयात अनुकूलतेने कमी दिसू शकतो. उदाहरणार्थ, यूएस मार्केटने १०% कमावले पण रुपया त्याच काळात ५% मजबूत झाला, तर आपला INR परतावा फक्त ~५% राहील. अल्पावधीत चलनाचे अंदाज करणे कठीण आहे, त्यामुळे हे एक महत्त्वाचे चलनजोखीम आहे.
• Regulatory जोखीम व LRS चे निर्बंध: परदेशात गुंतवणुकीस RBI चे LRS नियम लागू असल्याने दरवर्षी पाठवता येणारी रक्कम मर्यादित आहे. मोठ्या गुंतवणूकदारांना ही मर्यादा मर्यादक ठरू शकते. त्याशिवाय LRS अंतर्गत काही गोष्टी (उदा. मार्जिन ट्रेडिंग, व्हर्चुअल करंसी इ.) निषिद्ध आहेत. भविष्यात सरकार या मर्यादांमध्ये बदल करू शकते, ज्याचा थेट परिणाम आपल्या गुंतवणुकीच्या क्षमतेवर होईल.
• कर आणि नियमनाची क्लिष्टता: जसा वर बघितलं, विदेशी गुंतवणूकांच्या करांचे नियम जरा क्लिष्ट आहेत. योग्यरित्या कर नियोजन न केल्यास अथवा फॉर्म भरताना चूक झाल्यास दंड होऊ शकतो. परदेशी मालमत्ता व उत्पन्न घोषित न करण्यास काळा पैसाविरोधी कडक शिक्षा आहेत. त्यामुळे स्थानिक गुंतवणुकीपेक्षा याचे कंप्लायन्स थोडे जास्त आहे. यूएस ब्रोकरेज खात्यांचे वार्षिक स्टेटमेंट्स, फॉर्म 1042-S (लाभांश कर प्रमाणपत्र) इ. कागदपत्रे सांभाळून ठेवावी लागतात.
• विक्रीचे वेळ व लिक्विडिटी आव्हान: यूएस मार्केटचे वेळ भारतीय वेळेनुसार रात्री असतात, त्यामुळे भारतातील गुंतवणूकदारांना रात्र जागून ट्रेड करावे लागू शकतात. त्वरित निर्णय घ्यावे लागल्यास हे कठीण ठरू शकते. त्याबरोबरच, गुंतवलेल्या रकमेचे रुपये मध्ये रूपांतर करून काढायला काही दिवस लागू शकतात (वायर ट्रान्सफर प्रक्रिया), त्यामुळे आपत्कालीन तरलता कमी होते. भारतीय शेअर विकून ताबडतोब टी+२ दिवसात पैसे मिळतात, पण परदेशातून पैसे आणण्यास थोडा जास्त कालावधी लागू शकतो.
• फी आणि खर्च: परदेशी व्यवहारांसाठी बँका आणि प्लॅटफॉर्म काही शुल्क आकारतात – जसे फंड ट्रान्सफर फी, विदेशी विनिमय मार्जिन, कस्टडी फी इ. लहान रकमेवर हे खर्च प्रमाणाने जास्त ठरतात. उदाहरणार्थ, जर $५०० (~₹४०,०००) गुंतवताना बँक १% चालान लावते, तर ₹४०० अतिरिक्त खर्च होतो, ज्याची भरून निघण्यासाठी आधी नफा कमवावा लागतो. काही प्लॅटफॉर्म एक्ज़िक्युशन फी ($५-$१० प्रति विड्रॉल) लावतात, जे छोट्या गुंतवणूकदारांसाठी महत्वाचे आहेत.

थोडक्यात, भारतीय vs अमेरिकन गुंतवणूक असा विचार करता, दोन्हींकडे काही अनन्य फायदे आणि काही मर्यादा आहेत. सुजाण गुंतवणूकदार आपल्या पोर्टफोलिओचा काही हिस्सा (उदा. १०-१५%) जागतिक बाजारात गुंतवतो, तर उर्वरित रक्कम घरच्या बाजारात ठेवतो, ज्यामुळे संतुलन राखता येते.

गुंतवणुकीत टाळावयाच्या सामान्य चुका

परदेशी तसेच देशी, दोन्ही ठिकाणी गुंतवणूक करताना काही सर्वसाधारण चुका अनेकांकडून होतात. परंतु अमेरिकन शेअर बाजारात गुंतवताना खासकरून खालील चुका टाळणे महत्वाचे आहे:

• फक्त काही निवडक “हॉट” शेअर्सवर सर्व पैसा लावणे: केवळ नावाजलेल्या मोठ्या ब्रँडचे शेअर्स घेतलं म्हणजे आपले पैसे दुप्पट होतीलच असे नाही. अनेक जण फक्त Apple, Tesla अशा ट्रेंडिंग शेअर्समध्ये सगळे पैसे घालतात. हे टाळा. आपल्या जोखीम-क्षमतेनुसार विविध शेअर्स आणि ETF चा समतोल पोर्टफोलियो तयार करा. कुठलाही एक शेअर कितीही मोठा असला तरी सर्व पैसा त्यात घालू नका.
• FOMO आणि टिप्सवर आधारित गुंतवणूक: “तो शेअर खूप वाढलाय, मला राहून नये” किंवा सोशल मीडियावर व्हायरल सल्ल्यांमुळे शेअर्स घेणे ही मोठी चूक आहे. ट्रेंडमध्ये आहे म्हणून किंवा मित्रांकडून ऐकून कोणताही यूएस स्टॉक घेऊ नका. प्रत्येक कंपनीच्या व्यवसायाचे मूल्यांकन करूनच निर्णय घ्या. ज्यांच्या वाढीचे तुमच्या लक्षात आले तेव्हा कदाचित खूप उशीर झाला असेल. त्यामुळे मूळ तत्वांवर विश्वास ठेवा, अफवांवर नाही.
• मार्केटला टाइम करण्याचा प्रयत्न: कमी भावाला खरेदी आणि उच्च भावाला विक्री हा आदर्श आहे, पण तो साध्य करणे जवळपास अशक्य आहे. वेळेचा अंदाज घेण्याच्या नादात अनेक गुंतवणूकदार चांगल्या कंपन्यांचे लाभ चुकवतात किंवा तोट्यात विकून जातात. त्यामुळे, विशेषतः नवीन बाजारात (यूएस) सुरुवात करताना लांब कालावधीचा दृष्टीकोन ठेवा. नियमित खरेदी (SIP सारख्या पद्धतीने) केल्यास मधली चढउतार सरासरी होत जातात.
• कर परिणामांचा विचार न करणे: परदेशी गुंतवणुकीचे कर नियोजन आणि कंप्लायन्स महत्वाचे आहेत. अनेकदा लोक लाभांशावरील डबल टॅक्स, विदेशी मालमत्ता जाहीर न करण्याचे परिणाम इ. बाबी दुर्लक्षित करतात. पुढे जाऊन त्यांना अवास्तव कर भरावा लागू शकतो अथवा नियमभंगाचे दंड सहन करावे लागू शकतात. त्यामुळे गुंतवणूक करण्यापूर्वी लांब कालावधीचा कर परिणाम समजून घ्या. दीर्घकाल धरल्यास करदर कमी होऊ शकतो हा मुद्दा ध्यानात ठेवा. आवश्यक ती सल्लागाराची मदत घ्या.
• फॉरेक्स दरांचा विचार न करणे: रुपये-डॉलर विनिमय दर तुमच्या परताव्यावर मोठा परिणाम करू शकतो. अनेक गुंतवणूकदार हे दुर्लक्षतात. उदाहरणार्थ, रुपया १ वर्षात ५% घसरला तर तेवढाच अतिरिक्त नफा मिळू शकतो, पण रुपया ५% मजबूत झाला तर तेवढा नफा कमी होतो. तसेच बँका ५०-७० पैसे प्रति डॉलर जास्त दराने रूपांतरण करतात. काही प्लॅटफॉर्म आणि बँका यात कमी मार्जिन घेतात. त्यामुळे कोणता प्लॅटफॉर्म आर्थिकदृष्ट्या सोयीचा आहे ते बघा. शक्यतो जिथे विशेष टायअपमुळे चांगला विनिमय दर मिळतो तो पर्याय निवडा. विनिमय खर्च कमी ठेवणे हीदेखील कमाईच आहे.
• LRS आणि इतर नियमांकडे दुर्लक्ष: काहीजण अनभिज्ञतेने परदेशी ट्रेडिंगसाठी नियम तोडतात (उदा. Forex ट्रेण्ड किंवा क्रिप्टो खरेदी LRS द्वारे करणे, जे नियमबाह्य आहे). LRS चे नियम पाळा. मर्यादा ओलांडून पैसे पाठवू नका किंवा गैरवापर करू नका. जर एखादे गुंतवणूक साधन LRS अंतर्गत परवानगी नसल्यास त्यात गुंतवणूक करणे टाळा. नियमांचे पालन केल्यासच तुमची गुंतवणूक सुरक्षित आणि दीर्घकालीन राहील.

वरील चुका टाळल्यास तुम्ही बर्‍याच अंशी अनावश्यक तोटा टाळू शकता आणि तुमचा अमेरिकन शेअर बाजारातील प्रवास अधिक यशस्वी होऊ शकेल.

नवागत गुंतवणूकदारांसाठी टिप्स

जर आपण पहिल्यांदाच भारतातून अमेरिकन शेअरमध्ये गुंतवणूक करत असाल, तर काही उपयुक्त टिप्स आपला अनुभव सुरळीत करण्यासाठी:

• लहान प्रारंभ करा: सुरुवातीला थोड्या रकमेपासून सुरूवात करा. नवीन मार्केटची जाण येईपर्यंत मोठे व्यवहार टाळा. Fractional शेअर्समुळे हे शक्य आहे – अगदी $५०-$१०० ने देखील प्रारंभ करता येतो. त्यामुळे सुरुवातीचे शिकण्याचे शुल्क मर्यादित राहते.
• ETF किंवा Vests वापरण्याचा विचार करा: जर तुम्हाला थेट स्टॉक्स निवडणे अवघड जात असेल, तर व्यापक बाजार किंवा सेक्टरच्या ETFs मध्ये गुंतवा. उदाहरणार्थ, S&P500 इंडेक्स ट्रॅक करणारा ETF घेतल्यास तुम्ही टॉप ५०० यूएस कंपन्यांमध्ये थोडेथोडे गुंतवलेले असता. Vested सारखे प्लॅटफॉर्म “Vests” नावाने रेडीमेड पोर्टफोलिओ देतात, ज्यात थीम आधारित स्टॉक्स समाविष्ट असतात. याने डायव्हर्सिफिकेशन मिळते आणि स्टॉक सिलेक्शनचा धोका कमी होतो.
• दीर्घकालीन दृष्टिकोन ठेवा: यूएस मार्केटमध्ये अल्पावधीत सट्टेबाजी करण्यापेक्षा दीर्घकालीन गुंतवणूक दृष्टिकोन फायदेशीर ठरतो. कंपन्यांचे बिझनेस मॉडेल समजून घेऊन त्यांचे शेअर्स दीर्घकाल धरावेत. अमेरिका ही इनोव्हेशनची भूमी आहे, परंतु प्रत्येक तिमाही निकालानुसार शेअर्स विकत-बिकत राहिल्यास मोठ्या वाढीचा फायदा मिळणार नाही. एकदा गुंतवणूक केल्यानंतर बाजाराच्या लहानग्या चढउतारांकडे दुर्लक्ष करून आपल्या मूळ कथेशी (थीसिस) चिकटून रहा.
• कर व अकाउंटिंगची नीट तयारी ठेवा: परदेशी गुंतवणूक असल्याने आपल्या कागदपत्रांची जरा जास्त तयारी हवी. दरवर्षी फॉर्म 67 (परदेशी कर क्रेडिट क्लेम) असेल तर भरा, Form A2 च्या कॉपीज जतन करा, ब्रोकरेज स्टेटमेंट्स आणि करपावती ठेवा. जर शक्य असेल तर सुरुवातीला एका कर सल्लागाराची मदत घ्या जेणेकरून प्रक्रियेत कुठली चूक होणार नाही. पुढे तुम्ही स्वतः हाताळू शकता.
• सायकोलॉजिकल तयारी: आंतरराष्ट्रीय गुंतवणूक करताना काही वेळा दोन वेगळ्या वेळझोन व बातम्या हाताळाव्या लागतात. अमेरिकेतील राजकारण, फेडरल रिझर्व्हचे निर्णय, जागतिक घटना या सगळ्यांचा विचार करावा लागतो. त्यामुळे अधिक माहिती मिळवत जाणे आणि त्यानुसार मानसिक तयारी ठेवणे आवश्यक आहे. रात्री मार्केट अत्यंत अस्थिर असताना घाबरून विक्री करू नका किंवा अतिउत्साहात खरेदी करू नका. संयम बाळगा.
• कमी खर्च व जास्त सुरक्षितता यांचा समतोल: कोणताही नवीन अॅप किंवा वेबसाइट दिसली की त्यावर पैसे टाकू नका. SEBI नोंदणीकृत आणि नामांकित प्लॅटफॉर्मच वापरा. सुरक्षिततेसाठी Two-factor authentication लावा. आंतरराष्ट्रीय व्यवहार करताना फसवणुकीपासून सावध राहा. कमी खर्च महत्वाचा असला तरी सुरक्षितता त्याहून महत्त्वाची आहे.

या टिप्स लक्षात ठेवून तुम्ही यशस्वीपणे यूएस स्टॉक मार्केटमध्ये आपली गुंतवणूक यात्रा सुरू करू शकता.

ग्लोबल विविधीकरणाद्वारे दीर्घकालीन संपत्ती निर्माण

जागतिक पातळीवरील गुंतवणूक ही केवळ शॉर्ट-टर्म ट्रेंड नसून ती एक दीर्घकालीन धननिर्मितीची रणनीती आहे. भारतासारख्या उदयोन्मुख बाजारात गुंतवणूक केल्याने चांगले परतावे मिळू शकतात, मात्र त्यासोबत जोखीमही जास्त असते. दुसरीकडे, अमेरिका सारख्या स्थिर आणि विकसित बाजारात गुंतवणूक केल्याने स्थिरता आणि सातत्य मिळते. दोन्ही प्रकारच्या बाजारांचे मिश्रण आपल्या एकूण संपत्ती वाढवण्यास मदत करू शकते.

उदाहरणार्थ, जर २०२० साली कोणाकडे फक्त भारतीय शेअर पोर्टफोलियो होता तर मार्च २०२० मधील घसरणीत त्याला मोठा फटका बसला. परंतु ज्यांच्या पोर्टफोलियोत काही अमेरिकन तंत्रज्ञान कंपन्या होत्या त्यांना त्याच काळात तिथल्या तेजीचा फायदा झाला. अशा रीतीने, एकापेक्षा अधिक अर्थव्यवस्थांमध्ये गुंतवणूक केली की पोर्टफोलियोच्या परताव्यांचा प्रवाह अधिक संतुलित होतो.

वरीलच कारणाने अनेक आर्थिक सल्लागार एकूण इक्विटी गुंतवणुकीतील १०-२०% हिस्सा अमेरिका किंवा इतर आंतरराष्ट्रीय इक्विटीमध्ये ठेवण्याचा सल्ला देतात. अर्थात, हे प्रमाण प्रत्येकाच्या जोखीमक्षमतेनुसार बदलू शकते. परंतु काहीही आंतरराष्ट्रीय गुंतवणूक नसल्यास आपण आपल्या पोर्टफोलियोची वाढ एका देशाच्या नशिबावर सोपवतो. जागतिक विविधीकरण हे देशाच्या जोखमीपासून बचावाचे जाळे आहे आणि त्याच वेळी नवनवीन संधींचा दरवाजा देखील.

इतिहासात बघितल्यास, अमेरिकी बाजाराने दीर्घकाळात स्थिर वाढ दर्शवली आहे (सरासरी ८-१०% वार्षिक; टेक बूम काळात त्याहून जास्त) आणि भारतीय बाजारानेही चांगली वाढ (१२-१५% वार्षिक) दिली आहे. जर या दोन स्वतंत्र बाजारांची गती एकत्र केली तर कालांतराने आपल्या संपत्तीची वाढ अधिक सुकर होऊ शकते. रुपया अवमूल्यन हा दीर्घकालीन धननिर्मितीतील एक गुप्त मदतक आहे – डॉलर मूल्य वाढतच जाणार ह्या गृहितकामुळे परतावा वाढणारच. Appreciate या फिनटेक कंपनीच्या अहवालानुसार, फक्त रुपया घसरल्यामुळे देखील भारतीय गुंतवणूकदारांना अमेरिकन गुंतवणुकीवर दरवर्षी ३-४% अतिरिक्त परतावा मिळाल्याचे दिसून येते.

अर्थात, ग्लोबल डायव्हर्सिफिकेशन म्हणजे सर्व पैसा परदेशात नेणे असा चुकीचा अर्थ घेऊ नका. आपल्या ध्येयांनुसार आणि जबाबदाऱ्यांनुसार देश-विदेशाचे संतुलन साधा. परंतु कमीतकमी काही प्रमाणात तरी आंतरराष्ट्रीय गुंतवणूक ठेवणे ही “एकाच टोपलीत अंडी न ठेवण्याची” शहाणपणाची निशाणी आहे. भविष्यात भारत प्रगती करेलच, पण ज्या अग्रगण्य जगातील कंपन्या अमेरिका, युरोप इत्यादी ठिकाणी आहेत त्यांच्यापासून दूर राहणे म्हणजे संधी गमावणे आहे.

केस स्टडी: भारतातून अमेरिकन स्टॉक्समध्ये गुंतवणुकीचा प्रत्यक्ष उदाहरण

स्थिती:

समजा, अमेय नावाचा एक तरुण गुंतवणूकदार आहे. तो पुण्यात राहतो आणि एका IT कंपनीत काम करतो. गुंतवणुकीची त्याला चांगली समज आहे आणि तो SIP, म्युच्युअल फंड, EPF यामध्ये नियमित गुंतवणूक करत असतो. २०२३ मध्ये त्याने आपल्या पोर्टफोलिओला जागतिक विविधीकरण (global diversification) द्यायचं ठरवलं आणि त्यासाठी US स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक करण्याचा निर्णय घेतला.

गुंतवणुकीची रक्कम व निर्णय:

• अमेयने २०२३ मध्ये ₹४०,००० (~$500 USD) गुंतवायचे ठरवले.
• त्याने Apple Inc. (AAPL) मध्ये गुंतवणूक केली कारण:
  • कंपनीची भक्कम आर्थिक स्थिती
  • सततची नाविन्यपूर्ण उत्पादने
  • सतत वाढणाऱ्या महसुलाचे आकडे
  • Global brand value

त्या वेळेस (जानेवारी २०२३) Apple चा शेअर $150 होता. त्यामुळे $500 मध्ये अमेयने 3.33 Apple शेअर्स घेतले.

2 वर्षांनंतरचे चित्र – जानेवारी 2025:

• Apple चा शेअर वाढून $200 झाला.
• त्याचे 3.33 शेअर्स = 3.33 x $200 = $666.66
• म्हणजेच USD मध्ये $166.66 नफा, म्हणजेच 33.3% वाढ.

चलन विनिमयाचा परिणाम (Currency Exchange Impact):

• २०२३ मध्ये $1 = ₹80 होता, त्यामुळे ₹40,000 = $500
• २०२५ मध्ये ₹ घसरून $1 = ₹85 झाला
• त्याचे $666.66 = ₹56,666 (approx.)

म्हणजेच केवळ शेअर वाढीमुळे नव्हे, तर डॉलर appreciation मुळेही अमेयला नफा झाला.
एकूण फायदा: ₹56,666 – ₹40,000 = ₹16,666

टॅक्स गणित:

• डिव्हिडेंड मिळाला: $10 (₹850)
  • यावर अमेरिकेत २५% TDS = $2.5
  • भारतात DTAA अंतर्गत उर्वरित ₹850 दाखवता येतो
• Capital Gain: ₹16,666
  • अमेयने २४ महिन्यांपेक्षा कमी कालावधीसाठी स्टॉक ठेवला, म्हणून हा Short Term Capital Gain (STCG) आहे
  • तो त्याच्या Income Tax Slab नुसार टॅक्स भरेल.

निष्कर्ष

इक्विटी गुंतवणूक ही आधुनिक काळात दीर्घकालीन संपत्ती निर्माण करण्याची एक महत्वपूर्ण किल्ली ठरली आहे. भारतातून अमेरिकन शेअरमध्ये गुंतवणूक करून तुम्ही तुमच्या आर्थिक प्रवासाला एक नवीन परिमाण देऊ शकता. वरील सर्व माहिती व टिप्सचा विचार करून शिस्तबद्ध पद्धतीने गुंतवणूक केल्यास, “भारतातून अमेरिकन शेअरमध्ये गुंतवणूक” हा निर्णय तुमच्या संपत्ती निर्मितीला निश्चितच चालना देईल.

भारतामधून अमेरिकन स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक करणे आता शक्य आणि सोपे झाले आहे. थोडीशी माहिती, योग्य प्लॅटफॉर्म, आणि नियोजनाची गरज आहे. यामुळे तुम्ही जागतिक बाजारात स्वतःला सामील करू शकता आणि तुमच्या गुंतवणुकीला नवा गतीशक्ती देऊ शकता.

तुम्ही हे देखील वाचू शकता:

• क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय?
• Passive Income चे १० मार्ग
• इंडियन vs अमेरिकन शेअर मार्केट – फरक काय?

• Instagram